Ann Eysermans’ vinyldebuut bouwt verder op haar peilloze fascinatie voor treinen.
De titel van het album is zeker ook persoonlijk, want Eysermans is letterlijk iemand die treinen actief opspoort en gadeslaat. In het verleden ging ze daar ver in: ‘Ik hield nummers van treinen bij om aan volledige reeksen gespotte treinen te komen, of ik ging naar heuse locomotieffestivals.’
‘For Trainspotters Only’ is Eysermans’ eerste stap in de albumwereld. De grote body of work die eraan vooraf ging – waaronder een doctoraat over de mogelijke relaties tussen muziek, treinen en het koppelen van parametrische informatie – komt deels samen in een plaat die toegankelijker is dan je zou denken en vooral genoeg lagen bevat om te blijven boeien. Het neemt niet weg dat het album baat heeft bij een kleine bijsluiter, want: ‘met name voor dit project heb ik de klanken van treinen contrapuntisch bewerkt, net zoals Bach deed’. Je hoort in essentie dus klassieke muziek. Toch kan je ‘For Trainspotters Only’ op het eerste gehoor makkelijk opdelen in een A- en B-kant waarbij deel één goed aansluit bij wat je kunt verwachten van een album waar treinen in voorkomen: harmonieuze geluiden van diesellocomotieven en Eysermans’ harpspel. Samen komen ze tot een symbiose die met name rond minuut vier van ‘Fuga For Four Diesel Locomotives And Harp’ naar een prachtig hoogtepunt groeit.
Maar dan volgt de verrassing, wat – gevoelsmatig – meteen ook de grootste brok van dit album is. Deel twee van ‘For Trainspotters Only’ klinkt als een amalgaam van impressies uit een rijke en langlopende geschiedenis van liefde voor treinen. Het eindresultaat ligt bijgevolg niet zomaar voor de hand; Eysermans doorkruist de grens tussen droom en werkelijkheid, tussen herkenbaarheid en mysterie meermaals. De nummers zijn ook niet vies van het duistere. Sporadisch weerklinken andere invloeden of impressies, stukjes veldopnames ook. Een blaffende hond, maar ook een prominente rol voor het orgel. ‘De harmonische secties die samengaan met abstracte klanken, liggen voor de hand. De trein an sich is echter een object van nostalgie en die diesellocomotieven zitten in ons collectief geheugen. Ik probeerde dus te zoeken tussen die twee werelden; het meer abstracte en het harmonische, geluid en stem. Het laatste nummer is zelfs een duo van zang en locomotief alleen. Een ander voorbeeld is een nummer over vertragingen (‘De Vertraging’, red.). Op het einde komt daar een orgel dat een heel lang akkoord aanhoudt, in de klassieke harmonieleer het zogenaamde vertragingsakkoord. Of ik heb muziekdoosjes tegenover de locomotief gezet, het allerkleinste tegenover het allergrootste instrument. Klankwerelden die niets met elkaar te maken hebben, maar wel mooi kunnen mengen. Het is uiteindelijk een experiment.’
‘Wat Bach deed met noten, heb ik op dit album met treinklanken gedaan’
Welk genre dit is? Het antwoord moeten zowel ondergetekende als Ann Eysermans je schuldig blijven, al blijven de klassieke structuren in het eerste deel duidelijk aanwezig. Gelukkig vond ze de omschrijving dat het tweede deel van ‘For Trainspotters Only’ de soundtrack zou kunnen zijn van een droom die je hebt als je op de IC Oostende-Luik in slaap bent gevallen, wel treffend.
Eysermans is niet de eerste treinminnende muzikant die we op het spoor komen. De door Sean Penn geherinterpreteerde ‘Amerikaanse Django Reinhardt’ Emmet Ray was volgens het verhaal van Sweet and Lowdown geobsedeerd door zware locomotieven en onze vrienden van The Notwist gebruiken trein(sporen) regelmatig als metafoor in hun songteksten. En het kan nog specifieker. TEE, bien sûr. Of bijvoorbeeld Chris Watson, die twaalf jaar terug een album over de treinreis tussen de Mexicaanse Oost- en Westkust maakte. Toen ook met diesellocomotieven, zo te horen. En dan is er ook nog één audiovisueel meesterwerk dat verplichte kost is wanneer we dit nichethema aansnijden.
Alleen is Chris Cunningham geen Ann Eysermans. Het verschil tussen haar en andere artiesten, is dat treinen niet zomaar een esthetisch handigheidje zijn zoals Metal Gear Solid dat ooit was voor Burial, noch een eenmalige bron van inspiratie. Haar werk – in eigen beheer uitgebracht of anders – blijft doordrongen van de treinwereld, ook als het ergens anders over gaat. Eysermans bevestigt dat ze gauw aan een tweede plaat wil werken en dat ‘er sowieso wel een treinklank gaat in komen. Altijd’. Maar toch zal het vooral over haar hond gaan, Shadow. ‘De titel wordt ‘Moonlight Shadow’. Dat wil ik graag koppelen aan gedichten die ik heb geschreven voor en over mijn hond. Ik ben toevallig ook gedichten aan het schrijven voor mijn opleiding filosofie, specifiek over deeltjesfysica. Die dingen breng ik dan samen op zo’n plaat, naast beeldmateriaal.’ Ook op ‘For Trainspotters Only’ hoor je trouwens gedichten. ‘Ik gebruikte de Engelstalige Mac-stem die Nederlands leest met een galm erop, waardoor die precies lijken alsof ze omgeroepen worden in Antwerpen-Centraal.’
Dennis Tyfus noemt ze zonder verpinken de artiest waar ze het liefst mee samen wil werken, iets wat overigens lijkt te zullen gebeuren. Het moeilijk te plaatsen maar in veel opzichten unieke ‘For Trainspotters Only’ bevestigt Eysermans’ potentieel voor het maken van albums waar heel veel theorie en conceptueel gewicht achter zit. Alleen touren is misschien wat minder vanzelfsprekend met zo’n project, tenzij verschillende onderdelen van haar werk en de bijbehorende media afzonderlijk aan bod komen. Van een concertfilm tot een samenspel met locomotieven HLD 5404 en HLD 6041 in Mechelen.
‘Ik weet dat het niet oké is voor het milieu, maar die diesellocomotieven moest ik nú vastleggen.’
Het startpunt van haar bijdrage aan Europalia Trains & Tracks in de Bozar was meteen ook het releasemoment van ‘For Trainspotters Only’. Treinen zijn in tijden van klimaatverandering een deel van de oplossing voor op individuele consumptie gebaseerde economieën en megalomane valse klimaatoplossingen zoals Musks Hyperloop die er nooit zal komen. Zo werkte Eysermans zelf op een blauwe maandag in de nachttrein die na twee decennia aan een comeback bezig is. Toch kan je met dit album moeilijk van een statement spreken. ‘Die diesellocomotieven opstarten alleen al moet buiten, omwille van alle rook. Dat is eigenlijk niet oké, maar het is wellicht een laatste kans om ze vast te leggen.’ In maart volgen nog drie Europalia-projecten waarin Eysermans’ kunst en de heropleving van een appreciatie voor treinen allebei een plek zullen krijgen.
‘For Trainspotters Only’ is sinds 28/01 uit via Cortizona.
Foto’s: Philippe Cortens