Met ‘Vertigo Days’ heeft The Notwist een soundtrack gemaakt voor de emotionele roetsjbaan die de huidige crisis veroorzaakt. Een album eigen aan de tijd, al is het maar per toeval. Maar bovenal: een ontroerend mooi werk van een unieke band.
Tijd staat op veel vlakken al een jaar stil; aspecten van het leven die zich vroeger uitsponnen over een logische en min of meer in te schatten tijdslijn, worden nu gecomprimeerd tot singulariteiten die een onbepaalde plek innemen.
Op dat vage continuüm tussen heden en verleden is er meer tijd om na te denken, wat niet altijd makkelijk is. Vaak zoeken we nieuwe hobby’s of activiteiten om de tijd te verdoen, terwijl de toekomst stilaan in de vergetelheid raakt; stilstaan of naar het verleden kijken maakt ons nog kwetsbaarder dan we al zijn in deze situatie. Of een album deze eigenaardige patstelling kan helpen begrijpen? Kennelijk wel. Al zijn er strikt genomen meerdere lockdown/corona-albums verschenen en 2020 soundtracks kreeg die de instabiliteit en crisissfeer in de wereld goed vatten – al dan niet door accidentele vooruitziendheid – is ‘Vertigo Days’ het eerste album dat ons misschien in contact kan helpen brengen met onze eigen gevoelens in deze bizarre periode.
Net deze vreemdsoortige (lees: verfrissende) autosynthese van The Notwist en het ontstaan van een muzikale wereld zonder beperkingen waarin de Duitsers alle mogelijke vormen kunnen aannemen, zijn een metafoor voor onze eigen toestand in deze periode. Er is een feedback loop bezig met het heden, we zitten vast en dat biedt bij momenten nieuwe, tot voor kort ondenkbare mogelijkheden. Tegelijk heeft Einstein het nog steeds bij het rechte eind en en gaat de tijd gewoon verder. Een gevaarlijke decompressie loert dan ook om de hoek.
Met ‘Vertigo Days’ doet The Notwist iets wat het nooit eerder had gedaan: een album maken waarbij ze hun eigen bestaan en reputatie laten samenvallen met de invloed die ze uitoefenen én ontvangen. The Notwist verlaat het concept van een album als monoliet en kiest voor de intuïtie. Iets wat het de facto al had gedaan vanaf circa 2015, toen ze live steeds meer als een machine klonken die één lang nummer speelt. Het resulteerde in een bizar lange tour en een live-album (‘Superheroes, Ghostvillains + Stuff’), waarmee ze nógmaals op (meta)-tournee gingen.
Deze autosynthese van The Notwist en het ontstaan van een muzikale wereld zonder beperkingen waarin de Duitsers alle mogelijke vormen kunnen aannemen, zijn een metafoor voor onze eigen toestand in deze periode
Die livesound en productie bleven behouden op ‘Vertigo Days’. Dat alleen al zorgt voor erg knappe resultaten, en dan moet het lijstje gastmuzikanten nog passeren: Ben LaMar Gay, Angel Bat Dawid en Juana Molina zijn de meest opvallende. De speelsheid en urgentie van laatstgenoemde maken dat haar plek op deze plaat niet geheel als een verrassing komt, maar LaMar Gay die nadrukkelijk in de huid van Markus Acher kruipt tot op het punt dat je je afvraagt of hij diens licht neurotische stijl nabootst, dat is echt Four Seasons Total Landscaping-onwaarschijnlijk.
‘Vertigo Days’ bevat meerdere nummers die teruggrijpen naar de oude artistieke lijn van The Notwist. Ze vormen reflectiepunten waarbij de prachtige dynamiek die we sinds hun voorganger gewoon zijn even wordt onderbroken om te wijzen op wat er nog steeds schuilgaat onder de waanzin van de prille roaring twenties: onze levens en onze vergankelijkheid; dingen die nooit op pauze gezet kunnen worden. Het spannende cijferspel en de andersheid van het huidige gebeuren zal nooit allesomvattend kunnen zijn, noch een manier om de confrontatie blijvend uit te stellen. Zelfs al zou alles blijven zoals het nu is, je ontkomt niet voor eeuwig aan je eigen bestaan.
‘Vertigo Days’ speelt schijnbaar in op het heden, maar dwingt ons ook om naar het verleden te kijken. Letterlijk: er staan zelfs thematische echo’s van ‘Neon Golden’ op dit album
Op het ontroerend mooie ‘Loose Ends’ mijmert Acher over treinsporen die hem almaar weer terugbrengen. Het is in dit geval letterlijk een trip down memory lane naar de doorbraak van The Notwist, inmiddels negentien jaar terug in de tijd. ‘Neon Golden’ is een klassieker van de 21e eeuw. Toen waren ze nog ‘Off the Rails’ en slechts een jaar later verscheen de in 2015/16 herontdekte ‘Different Cars & Trains’ EP, waarop ze al een glimp gaven van hoe dansbaar deze Teutonen wel niet kunnen zijn. Treinen en sporen zijn een rode draad, maar vooral ook een dankbare metafoor, nietwaar Erik De Jong.
Maar ‘Neon Golden’ is natuurlijk ook het anthem ‘One with the Freaks’ of hitje ‘Pick up the Phone’. Zonder een jonge band te zijn, gingen er in het kielzog van ‘Kid A’ plots allerlei deuren open voor de Duitsers. Zelfs al waren ze al een decennium bezig en ‘Neon Golden’ hun vijfde langspeler, tevens hun definitieve breuk met post-hardcore en andere snelle tussengenres, maar geenszins een toegeving. Eerder de vondst van een roeping.
Vandaag is zo’n doorbraak om oneindig veel denkbare redenen een absurde gedachte. De basis van de populariteit van The Notwist werd inderdaad in het begin van deze eeuw gelegd via kanalen die het nu onmogelijk maken voor bands met een wat omfloerste achtergrond, weinig Instagram-appeal en een natuurlijke tendens tot introversie. Het zijn Duitsers, for fuck’s sake!
[(mph) is stiekem een oude zak geworden en gaat nog een eind door over hoe StuBru ooit wél The Notwist draaide en die band toen gewoon op majors stond te spelen – dat deel heeft redacteur (vjg) vakkundig geschrapt]
‘Frances the Mute’-gewijs begint en eindigt ‘Vertigo Days’ met een simpele metaforische wijsheid die je nu, een onbepaald aantal maanden voor de start van het ‘nieuwe normaal’, beter ter harte kunt nemen:
”Now that you know the stars ain’t fixed / The roads ain’t straight / Now that the sky can fall on us / Now that you know how much it hurts / Won’t save you from / Falling into love again”
De erop volgende outro is een pijnlijk mooie, melancholische streep muziek waar Sufjan Stevens en Spinvis – in werkelijkheid is het Zayaendo – op uitgenodigd lijken. Een schijnbaar zomers spontaan treffen met elementaire instrumentatie, dat door alle voorafgaande contrasten vooral ontroert en een onverhoopte synthese vormt van wat een ontzettend divers album is. Dit gevoel aan het einde is uiteindelijk de essentie. Hoe magistraal The Notwist als breder collectief met unieke gastartiesten vandaag ook klinkt, het breekbare en bitterzoete van de band staat nog steeds voorop. Net zoals de tijd, de medemens en je eigen gevoelens uiteindelijk altijd primair zullen zijn. ‘Vertigo Days’ geeft gestalte aan de zinderende instabiliteit van de jaren 2020/2021, het spannende karakter ervan en ook de de vertwijfeling. Maar ‘Vertigo Days’ is vooral een herinnering aan wat ons, op het meest individuele niveau, daarbuiten altijd staat te wachten: het leven.
En het gewone leven, dat is pijnlijker dan wat we nu aankunnen. The Notwist had het in 2008 dan ook bij het rechte eind op ‘The Devil, You + Me’, een album dat in essentie over een midlife crisis gaat op de meest eerlijke manier die je kunt bedenken. Het gewone leven, voor en na corona, dat zijn de ‘Good Lies’:
”We’ll remember good lies when / We carry them home / With us / To our bedside table and our coffee sets / We’ll remember good lies when / They live in a room / With us / Use our kitchen table and our little beds”
Nog steeds in dat heerlijk onderkoelde Engels met Beiers accent, soms licht vals, maar altijd met een zweem van zoetheid in Achers’ stem die in zekere zin geruststellend is. The Notwist is altijd een constante geweest in het 21e-eeuwse alternatieve muziekgezelschap. Anderhalf lustrum tussen albums, maar steevast goed voor een repeat-gehalte waar enkel andere grootheden zoals Beach House -nog zo’n meesters van de ingetogen melancholie!- aan kunnen tippen.
‘Neon Golden’ is meer dan ooit de goudstandaard om de simpele reden dat The Notwist rond die tijd ook op een keerpunt stond, zoals het merendeel van ons nu ook
Niets van dat soort nuchterheid op ‘Vertigo Days’. Ook de link met ‘Close to the Glass’ (2014) is ver te zoeken, des te meer moet je dus teruggrijpen naar ‘Neon Golden’ om parallellen te vinden. Dat is niet zomaar een loze oefening of overanalyse van het oeuvre uit de tweede incarnatie van The Notwist, maar wel een noodzakelijke stap om beter te begrijpen wat ‘Vertigo Days’ precies losmaakt.
‘Neon Golden’ is de goudstandaard om de simpele reden dat The Notwist rond die tijd ook op een keerpunt stond, zoals het merendeel van de ons nu ook. Het was in 2002 een vrij vernieuwend en zelfs futuristisch album waarop tegelijk geen typisch jaren ’90 optimisme op terug te vinden viel; ultiem stelde de band zich kwetsbaar op en gebruikte het nieuwe geluiden en productiemethodes op een schijnbaar utilitaristische manier.
19 jaar later krijgen we gevoelsmatig een vervolg op dat verhaal, zij het veel grootser. The Notwist is in die tijd (h)erkend als één van de belangrijkste indiebands uit de recente geschiedenis, door fans én artiesten. De auteur van dit inmiddels veel te lange stuk dacht lang – lekker tegendraads – dat ‘The Devil, You + Me’ en zelfs ‘Close to the Glass’ betere platen waren dan ‘Neon Golden’, lang onterecht gepercipieerd als net iets te onderkoeld. En zelfs al is het nieuwe album de antithese van ‘onderkoeld’, ‘Vertigo Days’ heeft er in één beweging nu voor gezorgd dat het alfa en het omega van The Notwist duidelijk aan het firmament verschijnen, als visionaire soundtracks voor onze eigen inherente instabiliteit – en de aanvaarding daarvan. Of dat nu in de context van een bewogen en onzekere eeuwwissel was of in de huidige tijd: al deze prachtige liedjes zijn zoveel meer. Ze zijn therapeutisch.
En nu is het voor echt, ik sluit af. Want zowel wie dit schreef als wie dit uitleest is en zal altijd one with the freaks zijn.
Foto homepagina: Joerg Koopman